یَا ابْنَ جندب مَنْ سَرَّهُ أَنْ یُزَوِّجَهُ اللّهُ الْحورَ الْعین و یُتَوِّجُهُ بالنّور فَلْیُدْخِلْ عَلى اَخیهِ الْمُؤمِنِ السُّرورَ.
این مضمون که شاد کردن برادر مؤمن، یکى از عبادات بزرگ است به صورت هاى گوناگون در روایات بسیارى وارد شده و ابوابى از مجموعه هاى روایى مثل کافى، وافى، وسائل الشیعه و... را به خود اختصاص داده است. در این جا به چند نمونه از این روایات و توضیح آنها اشاره مى کنیم.
مضمون بعضى از این روایات این است که بهترین و یا محبوب ترین عبادات نزد خداى متعال این است که انسان دل برادر مؤمن خود را شاد نماید و یا به تعبیر معروف، در قلب مؤمن «ادخال سرور» کند. در این باره مرحوم کلینى روایتى را از امام باقر(علیه السلام) در کافى آورده است: ما عُبِدَ اللّهُ بِشَىْء أَحَبَّ اِلَى اللّهِ مِنْ اِدْخالِ السُّرورِ عَلَى المؤمن;1 یعنى خداى متعال عبادت نشده به چیزى که محبوب تر باشد نزد او از آن که سرورى در قلب مؤمن وارد کنند. این روایت بیان گر این حقیقت است که شاد کردن مؤمن محبوب ترین عبادت ها نزد خداى متعال است. در اصول کافى نظیر همین مضمون از خود پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله) نیز نقل شده است: اِنَّ اَحَبَّ الاَْعْمالِ اِلَى اللّهِ تعالى اِدْخالُ السُّرورِ عَلَى الْمُؤْمنینَ;2 محبوب ترین اعمال نزد خدا، شاد کردن مؤمنین است. در بعضى از روایات براى تشویق مردم به شاد کردن برادران ایمانى شان، چنین آمده است: کسى که مؤمنى را شاد کند تنها یک شخص را شاد نکرده بلکه ما اهل بیت(علیه السلام) را نیز شاد کرده است و کسى که ما را شاد کند، پیغمبر خدا(صلى الله علیه وآله) را شاد کرده است.3 در روایت دیگرى آمده است: کسى که مؤمنى را شاد کند، رسول الله(صلى الله علیه وآله) را شاد کرده است.4 این گونه مضامین در روایات ما مکرر نقل شده است. از جمله در کافى آمده است: عن الصادق(علیه السلام) قال لا یُرى اَحَدُکُمْ اذا اَدْخَلَ عَلى مُؤمن سُروراً اَنَّه علیه اَدْخَلَه فقط بل و اللّهِ علینا بل و اللّه على رسول اللّه(صلى الله علیه وآله);5 یعنى اگر یکى از شما برادر ایمانى خود را شاد کرد، فکر نکند که فقط او را شاد کرده، به خدا قسم ما را شاد کرده است، به خدا قسم این شادى را در دل رسول الله(صلى الله علیه وآله) وارد کرده است. روایتى هم از پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) وارد شده که مى فرماید: مَنْ سَرَّ مؤمناً فَقَدْ سَرَّنى و مَنْ سَرَّنى فَقَد سَرّ اللّهَ;6 کسى که مؤمنى را شاد کند، مرا شاد کرده و کسى که مرا شاد کند خدا را شاد کرده است.
موارد یاد شده، نمونه هایى از روایات متعددى است که در این باره وارد شده است. بنابراین جاى هیچ گونه شکى نیست که از نظر اهل بیت(علیهم السلام) شاد کردن مؤمنان کارى بسیار پسندیده و بلکه بالاترین عبادات است. اما در باره این مطلب سؤالاتى مطرح مى شود و ابهاماتى براى انسان پیش مى آید. گاهى هم اشتباهاتى واقع شده و برداشت ها و نتیجه هاى نادرستى گرفته شده است. بعضى از این سؤالات را با مضامینى که در سایر روایات وارد شده و یا از طریق قراین قطعى، به راحتى مى توان پاسخ داد. یکى از این سؤالات این است که آیا انسان هر کسى را، از هر راهى که شاد کند، چنین عملى عبادتى بزرگ محسوب مى شود؟ پاسخ این سؤال تقریباً روشن است. هر کس که آشنایى مختصرى با نظام ارزشى اسلام، مکتب اهل بیت(علیهم السلام) و معارف اسلامى داشته باشد، جواب این سؤال را مى داند. منظور این نیست که کسى از راه گناه، دیگرى را شاد کند; یعنى گناهى مرتکب شود تا دیگرى شاد شود. مسلّماً این کار نه تنها ثوابى ندارد، بلکه گناهش هم محفوظ است. در بعضى از روایات به این نکته، که نباید شاد کردن مؤمن همراه با گناه باشد، تأکید شده است. بعضى از بزرگان مى گویند شاد کردن مؤمن، حتى به صورتى که مستلزم کارهاى لغو و مبتذل باشد، مطلوب نیست. ممکن است افراد غیر متقى و کسانى که در گفتار و رفتارشان چندان مقیّد نیستند، بعضى بذله گویى ها و مسخره بازى هایى که در شأن مؤمن نیست، انجام دهند و تصور کنند که چون با این کارها دیگران را شاد کرده اند، بالاترین عبادات را انجام داده اند. هر چند فرض کنیم که این گونه کارها حرام نباشد، اما دست کم جزو کارهاى نامطلوب و احیاناً مذموم (مکروه یا مشتبه) به شمار مى آید. البته ممکن است در این مورد استثنائاتى باشد. فرض کنید فردى در اثر گرفتارى و مشکلات زندگى دچار افسردگى شدید شده و یک حالت بیمارگونه اى پیدا کرده باشد به گونه اى که اگر بخواهند او را از این حالت خارج کرده و شاد کنند راهى جز بذله گویى یا انجام رفتارهایى که در شرایط عادى مطلوب نیست وجود ندارد. این کار ممکن است نوعى معالجه باشد. این حالت استثنا است و نمى توان گفت که هر کس براى شاد کردن دیگران، به هر شکل رفتار کند، بالاترین عبادت را انجام داده است. مسلّماً نمى توان از طریق گناه و حتى از راه امور مکروه، مشتبه و یا لغو، چنین عملى را انجام داد. کارهاى لغوى وجود دارد که فى حدّ نفسه مطلوب نیست: وَ الَّذِینَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ;7 از صفات مؤمنان این است که مرتکب کارهاى بیهوده نمى شوند. بنابراین مى توان گفت که به طور مطلق، شاد کردن هر کسى بالاترین عبادات نیست بلکه تنها شاد کردن مؤمنان از مجارى شرعیه و راه هایى که شرعاً مجاز است مطلوب و پسندیده و بالاترین عبادات محسوب مى شود.
1. اصول کافى، ج 2، ص 188.
2. همان، ص 189.
3. بحار الانوار، ج 74، باب 30، روایت 27.
4. بحارالانوار، ج 74، باب 20، روایت 70.
5. اصول کافى، ج 2، ص 189.
6. همان، ص 188.
7. مؤمنون (23)، 3.
